Lubliniec
| Lubliniec | |||||
| germane: Lublinitz, origine Luben | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
| Devizo: Lubliniec miasto zielonych klimatów | |||||
.jpg) | |||||
| urba komunumo de Pollando • setlejo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Genitivo de la nomo | Lublińca | ||||
| Provinco | silezia provinco | ||||
| Distrikto | distrikto Lubliniec | ||||
| Komunumo | Lubliniec | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Aglomeraĵo | 29200 | ||||
| Fondita en | 1270 | ||||
| Urborajtoj | 1272 | ||||
| Koordinatoj | 50° 41′ N, 18° 41′ O (mapo)50.68333333333318.683333333333Koordinatoj: 50° 41′ N, 18° 41′ O (mapo) | ||||
| Alto super la marnivelo | 260 m | ||||
| Areo | 89,8 km² | ||||
| Loĝantaro | 28649 (en 2006) | ||||
| Loĝdenso | 263,04 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 42-700 do 42-715 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 34 | ||||
| Aŭtokodo | SLU | ||||
| TERYT | 2243307011 | ||||
| Estro | Edward Maniura | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | ul. Paderewskiego 5 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 42-700 | ||||
| Telefono de estraro | 34 353-01-00 | ||||
| Fakso de estraro | 34 353-01-05 | ||||
| Poŝto de estraro | um@lubliniec.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj | vidu supre | ||||
| Komunuma retejo | http://www.lubliniec.pl | ||||
Lubliniec (jen pole, germane Lublinitz, origine Luben) estas urbo en la nuna silezia provinco de Pollando. Ĝi apartenas al samnoma komunumo Lubliniec kaj estas la administra centro de ankaŭ samnoma distrikto Lubliniec.
Historio[redakti | redakti fonton]
La loĝloko fondiĝis ĉirkaŭ la jaro 1300[1] kaj estis parto de rapide ŝanĝiĝantaj sileziaj duklandoj. 1327 ĝi venis al Bohemio, sed la rapidaj ŝanĝiĝoj daŭriĝis kaj nur en 1532 ĝi firme iĝis parto de Bohemio, kiu ekde 1526 estis regata de la Habsburgoj, do ekapartenis al Aŭstrio.
Protestanta centro de supra Silezio[redakti | redakti fonton]
Post la reformacio, Lublinitz iĝis modesta centro de protestantismo en katolika supra Silezio en la 16-a jarcento. Kiel preskaŭ tuta Silezio, la urbo en 1742 ŝanĝis de aŭstra al prusa Silezio, Lublinitz iĝis distrikta urbo kaj estis tial la ĉefurbo de unu el la plej grandaj distriktoj en la regiono de Oppeln (nun Opole). En 1776, en interkonsento kun grafo von Schlegenberg, arbara areo de ĉirkaŭ 1 300 hektaroj venis en la posedon de la urbo, kio signifis ke la loĝantoj povus esti provizitaj per la necesa ligno sen importi multekostan lignon.
19-a jarcento[redakti | redakti fonton]
Lublinitz denove prosperis en la 19-a jarcento, kiam la fervojaj linioj Rosenberg–Tarnowitz kaj Oppeln–Ĉenstoĥovo transiris proksime de la grandurbo kaj Lublinitz estis konektita al tiu ĉi fervoja reto. Dum la industriiĝo, malgrandaj industriaj firmaoj ekloĝis en la grandurbo. En 1893 la malnova kastelo estis aĉetita de la prusia administracio kaj tie estis starigita kliniko por la loĝantaro de la urbo. De 1895 ĝis 1896, psikiatria hospitalo, kiu daŭre ekzistas hodiaŭ, estis starigita en la kastelo.
Komence de la 20-a jarcento, Lublinitz havis protestantan preĝejon, tri katolikajn preĝejojn, sinagogon, orfejon, oficejon de ĉefforstisto, plurajn fabrikojn kaj estis la sidejo de distrikta juĝejo.[1]
Intermilita periodo kaj dua mondmilito[redakti | redakti fonton]
En la plebiscito en Supra Silezio en 1921, 15 453 aŭ 53,1% de la sume 29 132 voĉoj en la distrikto Landkreis Lublinitz vĉdonis por resti kun Germanio, en la urbo mem 88 procentaĵoj voĉdonis por restado en Germanio. Wojciech Korfanty uzis la malfavoran balotrezulton por Pollando por provoki la Trian Silezian Ribelon en la nokto de la 2-a ĝis la 3-a de majo 1921 en la proksima urbo Czarny Las. Finfine, estis decidite ke la urbo Lublinitz, kiel la resto de orienta supra Silezio, devus fali al Pollando, dum triono de la distrikto Landkreis Lublinitz estis aldonita al la distrikto Landkreis Guttentag. Ekde tiam, la urbo nun nomita Lubliniec estis la nova landlima urbo de Pollando kun la prusa provinco Supra Silezio.
Baldaŭ post la germana atako kontraŭ Pollando la 1-an de septembro 1939, Lubliniec ankaŭ estis konkerita de germanaj soldatoj kaj renomita Loben en 1941. Baldaŭ poste, la persekuto de la antaŭaj polaj ribelantoj, la malliberigitoj de la sanatorio kaj flegejo kaj la elpelo kaj deportado de la plej multaj el la lokaj judoj komenciĝis. Nur la konservita juda tombejo de 1845 ankoraŭ memorigas nin pri la juda komunumo. Tri generaciojn pli frue (1861) ili konsistigis 18% de la totala populacio. La tomboj de la patrinflankaj geavoj de Edith Stein, Adelheid kaj Salomon Courant, kaj ŝiaj fratoj Ernst kaj Richard ankaŭ povas esti trovitaj tie. La familio de Edith Stein kampanjis por resti parto de Germanio en la plebiscito en Supra Silezio la 20-an de marto 1921 kaj tial, kiel Edith Stein poste skribis, "altiris la malamon al la poloj tra ilia decida subteno de la germana celo".[2]
En decembro 1941, "infana sekcio" estis starigita en la sanatorio kaj flegejo. La medicinaj registroj de la kliniko dokumentas la murdon de 280 infanoj, kiuj ĵus atingis lernejan aĝon.
Post 1945[redakti | redakti fonton]
La 19-an de januaro 1945, la grandurbo estis konkerita fare de la Ruĝa Armeo de Sovetunio, estis renomita Lubliniec kaj denove iĝis parto de Pollando.
Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]
Łowicz, Pollando, tie aktivas esperantistoj de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto, do eblas kunlaboro de Esperanto-grupoj.
Kiskunmajsa, Hungaro
Kravaře, Ĉeĥio- Reda, Pollando
Stará Ľubovňa, Slovakio
Teruel, Hispanio
Notindaj personoj[redakti | redakti fonton]
- Józef Lompa (trapasanta itinero)
Esperanto[redakti | redakti fonton]
En 1932 en la urbo Lubliniec ĉe loka Malgranda Porpastra Seminario fondiĝis Esperanto-grupo.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ 1,0 1,1 artikolo Lublinitz, en] Meyers Konversations-Lexikon, 6-a eldono, volumo 12: L–Lyra. Bibliographisches Institut, Leipzig / Wien 1908, p. 762
- ↑ Edith Stein: Aus meinem Leben ("El mia vivo"), eldonejo Herder, Frajburgo 1987. ISBN 3-451-20940-3, p. 10.
