Granda Paradizo
| Granda Paradizo | |
|---|---|
| Gran Paradiso | |
| Grand Paradis | |
| monto | |
 | |
| monto [+] | |
| Etimologio: Granda Muro | |
| Kromnomo: mont Iseran | |
| Lando | Italio |
| Regiono | Aosta Valo |
| Supermara alteco | 4 061 m s.l.m. [+] |
| Koordinatoj | 45° 32′ N, 7° 16′ O (mapo)45.5333333333337.2666666666667Koordinatoj: 45° 32′ N, 7° 16′ O (mapo) [+] |
 |
|
| Granda Paradizo | |
 Vikimedia Komunejo: Gran Paradiso [+] |
|
La Granda Paradizo (itale Gran Paradiso, IFA: [gram para'dizo]; france Grand Paradis, IFA: [ɡʁɑ̃ paʁadi]; 4061 m super la marnivelo) estas la ĉefa monto de la samnoma montaro, situanta en la Grajanaj Alpoj, kun la pinto kiu troviĝas tute en la Aosta Valo, inter la teritorioj de la komunumoj Valsavarenche kaj Cogne .
Etimologio[redakti | redakti fonton]
La loknomo "Gran Paradiso" devenas, per asonanco kaj per la franca Grand paradis, de la Aost-Vala dialekto Granta Parei, kiu signifas grandan muron . Fakte ekzistas la loknomo Grande Paroi (pron. fr . AFI : [ɡʁɑ̃d paʁwa] ), kiu en la franca signifas "granda muro". Alia (neoficiala) loke uzata loke estas mont Iseran [1] .
Karakterizaĵoj[redakti | redakti fonton]
Granda Paradizo estas la tria plej alta pinto inter tiuj situantaj tute en itala teritorio, sekvante en ordo: la Corno Nero (4321 m) kaj la Piramide Vincent (4215 m), ĉiuj pintoj inkluditaj en la Monto-Roza-Masivo inter la municipoj de Alagna Valsesia . kaj Gressoney-La-Trinité.
La pinto de Granda Paradizo situas tute en la teritorio de Aosta Valo ĉe la limo inter la municipoj Cogne kaj Valsavarenche, kaj tial estas la plej alta pinto de la nura montarmasivo kulminanta je pli ol 4000 metroj tute en itala teritorio. De la pinto la pintkresto malsupreniras suden kaj baldaŭ atingas la Rokon (4026). m), alteco inkludita en la sekundara listo de la 4000m de la Alpoj.
Diversaj glaĉeroj descendas de la flankoj de la monto: la Glaĉero de la Granda Paradizo kaj la Glaĉero Laveciau malsupreniras de la okcidenta flanko direkten al la Valsavarenche ; sur la orienta flanko en la direkto de la Val di Cogne la Glaĉero de la Tribulacio malsupreniras.
Grimpadoj[redakti | redakti fonton]
La unua supreniro estis farita la 4an de septembro 1860 fare de John Jeremy Cowell, W. Dundas, Michel Payot kaj Jean Tairraz, per la nuna normala itinero.
Hodiaŭ tiu ĉi vojo estas ĝenerale konsiderata facila grimpado (malfacilaĵo F+), krom la lastaj 60 metroj. Kiel pruvo de la relativa facileco de aliro al la pinto, la montgrimpanto-pastro Joseph-Marie Henry eĉ sukcesis konduki azenon al la pinto en 1931. Don Achille Ratti, estonta Papo Pio atingis la pinton portante knabon sur siaj ŝultroj.
Rekordo de supreniro[redakti | redakti fonton]
La suprenirrekordo de Granda Paradizo apartenas al Nadir Maguet kiu la 15an de julio 2020 kompletigis la ir-revenon de Valsavarenche en 2h02'32", batante la historian rekordon de la aost-valano Ettore Champrétavy, ĉielkuranta atleto, kiu atingis la pinton en 1995 de la vilaĝeto Pont di Valsavarenche (1960 m) kaj reveno en nur 2 horoj, 21 minutoj kaj 36 sekundoj (1 horo, 43 minutoj kaj 22 sekundoj la supreniro).
La antaŭa rekordo de supreniro de Granda Paradizo estis starigita de Valerio Bertoglio, parkgardisto de Ceresole Reale kun estinteco kiel atleto, la 6an de aŭgusto 1991 . Bertoglio prenis 2 horojn 32 minutojn kaj 6 sekundojn de la vilaĝeto Pont di Valsavarenche ĝis la pinto de Granda Paradizo kaj reen (1 horo kaj 50 minutoj la supreniro).
Itineroj de montogrimpado[redakti | redakti fonton]
Grimpado kutime komenciĝas de Rifugio Federico Chabod aŭ Rifugio Vittorio Emanuele II . La unua estis dediĉita en 1966 al la granda historiisto kaj montgrimpanto Federico Chabod ; la dua estas nomita laŭ Vittorio Emanuele la dua Reĝo de Italio, kiu kreis la reĝan ĉasrezervejon Granda Paradizo en 1856, hodiaŭ Nacia Parko Granda Paradizo .
Normala vojo de Rifugio Vittorio Emanuele II[redakti | redakti fonton]
La normala itinero de Rifugio Vittorio Emanuele la dua komence kuras norden laŭ moreno formita per grandaj ŝtonblokoj; ĝi tiam turniĝas dekstren (orienten) en malgrandan valon limigitan de la grandaj flankaj morenoj de la glaĉero; vi tiam komencas grimpi la Glaĉeron Grandan Paradiso kun sufiĉe regulaj deklivoj kaj renkontante malmultajn fendetojn. Suprenirante oni renkontas la karakterizan Azen-dorso (Schiena d'Asino), oni pasas proksime de la monteto Becca di Moncorvé ĝis oni atingas la finan fendon, post kiu oni ankoraŭ devas kovri la mallongan, kvankam malfacilan, finan kreston supren al la Madoneto ĉe la pinto.
Normala vojo de la Rifuĝejo Federico Chabod[redakti | redakti fonton]
La grimpado de la Rifuĝejo Federico Chabod okazas unue laŭ la moreno kaj poste sur la Glaĉeron Laveciau . Post grimpado de la iom fendita glaĉero oni atingas Schiena d'Asino kaj ĉi tie la suprenirvojo kuniĝas kun tiu alvenanta el Rifugio Vittorio Emanuele II .
Klasika itinero, Norda vando[redakti | redakti fonton]
La supreniro de la norda flanko komenciĝas de la Rifuĝejo Federico Chabod; ĝi okazas unue laŭ la moreno, poste sur la Glaĉero Laveciau kaj fine sur la nordokcidenta flanko de la monto. Baldaŭ post la enirejo al la glaĉero, vi forlasas la spuron de la normala itinero kaj iras decide al la fina glacifendo. Pasinte ĝin, vi grimpas la muron sur konstantaj deklivoj, ĉirkaŭirante la ĉefan serakon maldekstre, ĝis vi aliras sur la kreston. Oni mallonge sekvas la kreston (unue neĝan kaj poste ŝtonan) ĝis vi atingas la pinton.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Joseph-Marie Henry, Vieux noms patois de localités valdôtaines, Le Messager valdôtain, 1937.
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Gran Paradiso, Guida dei Monti d'Italia' (itale).